Blauw licht: het goede en het slechte

Er is een debat gaande over de gunstige en schadelijke effecten van blauw licht. Enerzijds kan blauw licht een nuttig instrument zijn bij de bestrijding van winterdepressies en slapeloosheid. Anderzijds kan blauw licht het menselijk oog blijvend beschadigen. Hoe zit dat dan met blauw licht? En wat is er veranderd aan het kunstlicht wat we dagelijks zien? Waarom heeft ons lichaam de biologische effecten van deze golflengte nodig? En hoe en wanneer moeten we ons beschermen tegen de mogelijke schadelijke gevolgen van blauw licht? Lees verder om meer te weten te komen over het goede en het slechte van blauw licht.

Het licht dat het menselijke oog bereikt en binnendringt wordt opgedeeld in zichtbaar licht, met golflengtes van 380 tot 780 nm, en niet-zichtbaar licht met licht in het ultraviolet bereik (UV-licht) en het infrarood bereik (IR-licht).

Experts weten al een tijdje dat UV-licht biologisch weefsel kan beschadigen, zoals onze ogen en huid. Daarom neemt men meestal voorzorgsmaatregelen om zichzelf te beschermen tegen de zon, zoals zonnebrandcrème of een zonnebril. Zichtbaar blauw-violet licht heeft echter ook de kracht om schade te veroorzaken aan onze ogen. Hoewel blauw-violet licht minder energie heeft dan ultraviolet licht, is het bijna niet gefilterd wanneer het door het oog gaat en ons netvlies bereikt. Ultraviolet licht daarentegen wordt bijna helemaal geabsorbeerd door het voorste deel van het oog waardoor significant minder dan 5 % ervan het netvlies bereikt.

Het blauwe gedeelte van licht tussen 380 en 500 nm is ook bekend als hoogenergetisch zichtbaar licht (High-energy visible, HEV). Vooral blauw-violet licht met golflengtes tussen 380 en 440 nm worden als mogelijk gevaarlijk beschouwd en worden genoemd als een van de mogelijke oorzaken van photoretinitis. Dit is schade aan het netvlies door hoogenergetisch licht.

Licht doet meer dan ons gewoon helpen te zien. Het is ook een belangrijk middel om ons bioritme te regelen en beïnvloedt ons algemeen welzijn. Licht beïnvloedt of we al dan niet wakker, gefocust en productief zijn en of we ons energiek en gezond voelen.

Wetenschappelijke onderzoeken hebben de biologische effecten van licht op ons lichaam bevestigd. Ultraviolet licht beïnvloedt bijvoorbeeld de productie van vitamines. Blootstelling aan helder licht en vooral het blauwe gedeelte hiervan beïnvloedt onze hormonenbalans. Hormonen in het lichaam bepalen hoe iemand zich voelt en hoe deze persoon slaapt. In daglicht is het gedeelte blauw licht relatief hoog, maar 's avonds neemt dit aanzienlijk af.

Wanneer het buiten licht is, produceert het lichaam serotonine, ook wel gekend als gelukshormoon, en cortisol, een stresshormoon. Beide hormonen zorgen ervoor dat we ons wakker en actief voelen. Melatonine wordt echter beschouwd als een slaaphormoon en zorgt ervoor dat we ons moe voelen en dat we goed slapen wanneer het donker is.

Licht, en in het bijzonder blauw licht dat het netvlies bereikt, beïnvlodt ook ons psychologisch welzijn. Daarom wordt lichttherapie met succes toegepast om winterdepressie en slapeloosheid te behandelen. Zoals bij veel andere zaken geldt echter ook het gezegde 'alles met mate'. Blootstelling aan te veel licht houdt ook risico's in en kan zelfs schadelijk zijn.

Te veel licht uit ultraviolette en blauw-paarse banden kunnen het menselijk oog beschadigen. Dat kan zowel leiden tot een pijnlijke ontsteking van het oogbindvlies en/of het hoornvlies als tot oogletsel aan de natuurlijke lens (bijv. cataracten), vooral aan het netvlies (maculadegeneratie).

Daarom is het zo belangrijk om een zonnebril met 100 % UV-bescherming te dragen bij fel zonlicht, vooral in situaties waar sprake is van veel schittering zoals op het water of besneeuwde berghellingen.

Van elektroluminescerende diodes (LED's - Light Emitting Diodes) en Xenon-licht tot spaarlampen en elektromagnetische straling van schermen: al die "nieuwe lichtbronnen" zijn ontworpen om ons leven beter en gemakkelijker te maken en bevatten een hoger percentage blauw licht dan oude, traditionele gloeilampen. Deze andere spectrale lichtsamenstelling betekent dat we beduidend méér blootstaan aan blauw licht dan vroeger. Zou dit een nadelige invloed op ons gezichtsvermogen kunnen hebben?

Maar het is belangrijk om te onthouden dat we op een normale, bewolkte dag door een uurtje buiten te zijn onze ogen aan tot 30 keer méér blauw licht blootstellen dan wanneer we een uurtje binnen achter het computerscherm zitten.

Het is logisch dat heldere brillenglazen geen UV-bescherming hoeven te bieden wanneer we vooral binnenshuis zijn. Toch is het mogelijk om heldere brillenglazen te voorzien van een blauw licht-filter, zoals DuraVision^® Blue Protect. Waarom?

Blauw licht-straling van lichtbronnen of schermen kunnen de ogen van sommige mensen irriteren of vermoeien. Een blauwfilter kan mensen scherper zicht bieden: de verschillende golflengten van zichtbaar licht worden door het hoornvlies en de natuurlijke lens op ietwat andere manieren gebroken, waardoor ze niet allemaal hetzelfde kernpunt op het netvlies belasten. Sommige mensen zullen bekend zijn met dit soort verschijnselen, bijvoorbeeld het feit dat het gemakkelijker is om rood duidelijk te zien op afstand en blauw van dichtbij. Of het verschijnsel van de manier waarop het bij infografie met rode, groene en blauwe lijnen vermoeiender is de scherpstelling vast te houden dan bij lijnen die allemaal gearceerd zijn in dezelfde of soortgelijke kleuren.